• Mga salik na nakatulong sa pagkamulat ng kamalayang makabansa ng mga Pilipino.

1. Naranasang Pagluluwag sa Ilalim ng Panunungkulan ni Gob.-Hen. dela Torre.

• Pantay-pantay ang turing niya sa karapatan ng mga Espanyol at Pilipino.
• Ipinatupad niya ang kalayaan sa pananalita at pagtatalakay ng mga suliraning pampulitika.
• Ipinagbawal niya ang parusang latigo sa mga tumitiwalag na sundalong Pilipino.
• Pagtatatag ng pwersa ng pulisya na tinatawag na Guias dela Torre.

2. Paglitaw at pag-aaral ng mga Ilustrado.

• May-ari sila ng mga lupain.
• Binubuo sila ng mga negosyante at mangangalakal.
• Ang kanilang mga anak ay nakapag-aral sa ibang bansa lalo na sa Spain.
• Natuto ang anak nila ng kaisipang liberal.

3. Pagbubukas ng Pilipinas sa pandaigdigang pamilihan.

• Pinayagan noon ang mga dayuhan na magtatag ng negosyo sa Pilipinas.

• Mga lugar na nagbukas sa Pandaigdigang Kalakalan
  Lugar	Taon
  Manila	1834
  Iloilo, Sual at Zamboanga	1855
  Cebu	1860
  Tacloban	1873

• Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas, kaya gumanda ung mga teknolohiya nung panahon na iyun.
• Natuto ang mga Pilipino na pangalagaan ang sariling dignidad at natutong makisalamuha sa ibang dayuhan.

Mga Kilusang Reporma

                   Hindi tinutugunan ng mga Espanyol ang ginagawa ng Kilusang Proapaganda, kaya naisip ng mga propagandista na ibalik nalang ang laban sa Pilipinas gamit ang La Liga Filipina.

Kilusang Sekularisasyon at Nasyonalismo

Paring Regular

Binubuo ng mga Espanyol

Paring Sekular

Binubuo ng mga Pilipino

Pagsupil sa Kilusang Reporma